BIBLIA SACRA VULGATA -- Book: Pr/Prv
Chapter: 1
1: [Parabolæ Salomonis, filii David, regis Israël,/
2: ad sciendam sapientiam et disciplinam ;/
3: ad intelligenda verba prudentiæ,/ et suscipiendam eruditionem doctrinæ,/ justitiam, et judicium, et æquitatem :/
4: ut detur parvulis astutia,/ adolescenti scientia et intellectus./
5: Audiens sapiens, sapientior erit,/ et intelligens gubernacula possidebit./
6: Animadvertet parabolam et interpretationem,/ verba sapientum et ænigmata eorum./
7: Timor Domini principium sapientiæ ;/ sapientiam atque doctrinam stulti despiciunt.]\
8: [Audi, fili mi, disciplinam patris tui,/ et ne dimittas legem matris tuæ :/
9: ut addatur gratia capiti tuo,/ et torques collo tuo./
10: Fili mi, si te lactaverint peccatores,/ ne acquiescas eis./
11: Si dixerint : Veni nobiscum, insidiemur sanguini ;/ abscondamus tendiculas contra insontem frustra ;/
12: deglutiamus eum sicut infernus viventem,/ et integrum quasi descendentem in lacum ;/
13: omnem pretiosam substantiam reperiemus ;/ implebimus domos nostras spoliis :/
14: sortem mitte nobiscum,/ marsupium unum sit omnium nostrum :/
15: fili mi, ne ambules cum eis ;/ prohibe pedem tuum a semitis eorum :/
16: pedes enim illorum ad malum currunt,/ et festinant ut effundant sanguinem./
17: Frustra autem jacitur rete/ ante oculos pennatorum./
18: Ipsi quoque contra sanguinem suum insidiantur,/ et moliuntur fraudes contra animas suas./
19: Sic semitæ omnis avari :/ animas possidentium rapiunt.]\
20: [Sapientia foris prædicat ;/ in plateis dat vocem suam :/
21: in capite turbarum clamitat ;/ in foribus portarum urbis profert verba sua, dicens :/
22: Usquequo, parvuli, diligitis infantiam,/ et stulti ea quæ sibi sunt noxia cupient,/ et imprudentes odibunt scientiam ?/
23: convertimini ad correptionem meam./ En proferam vobis spiritum meum,/ et ostendam vobis verba mea./
24: Quia vocavi, et renuistis ;/ extendi manum meam, et non fuit qui aspiceret :/
25: despexistis omne consilium meum,/ et increpationes meas neglexistis./
26: Ego quoque in interitu vestro ridebo,/ et subsannabo cum vobis id quod timebatis advenerit./
27: Cum irruerit repentina calamitas,/ et interitus quasi tempestas ingruerit ;/ quando venerit super vos tribulatio et angustia :/
28: tunc invocabunt me, et non exaudiam ;/ mane consurgent, et non invenient me :/
29: eo quod exosam habuerint disciplinam,/ et timorem Domini non susceperint,/
30: nec acquieverint consilio meo,/ et detraxerint universæ correptioni meæ./
31: Comedent igitur fructus viæ suæ,/ suisque consiliis saturabuntur./
32: Aversio parvulorum interficiet eos,/ et prosperitas stultorum perdet illos./
33: Qui autem me audierit, absque terrore requiescet,/ et abundantia perfruetur, timore malorum sublato.]
Chapter: 2
1: [Fili mi, si susceperis sermones meos,/ et mandata mea absconderis penes te :/
2: ut audiat sapientiam auris tua,/ inclina cor tuum ad cognoscendam prudentiam./
3: Si enim sapientiam invocaveris,/ et inclinaveris cor tuum prudentiæ ;/
4: si quæsieris eam quasi pecuniam,/ et sicut thesauros effoderis illam :/
5: tunc intelliges timorem Domini,/ et scientiam Dei invenies,/
6: quia Dominus dat sapientiam,/ et ex ore ejus prudentia et scientia./
7: Custodiet rectorum salutem,/ et proteget gradientes simpliciter,/
8: servans semitas justitiæ,/ et vias sanctorum custodiens./
9: Tunc intelliges justitiam, et judicium,/ et æquitatem, et omnem semitam bonam.]\
10: [Si intraverit sapientia cor tuum,/ et scientia animæ tuæ placuerit,/
11: consilium custodiet te,/ et prudentia servabit te :/
12: ut eruaris a via mala,/ et ab homine qui perversa loquitur ;/
13: qui relinquunt iter rectum,/ et ambulant per vias tenebrosas ;/
14: qui lætantur cum malefecerint,/ et exsultant in rebus pessimis ;/
15: quorum viæ perversæ sunt,/ et infames gressus eorum./
16: Ut eruaris a muliere aliena,/ et ab extranea quæ mollit sermones suos,/
17: et relinquit ducem pubertatis suæ,/
18: et pacti Dei sui oblita est./ Inclinata est enim ad mortem domus ejus,/ et ad inferos semitæ ipsius./
19: Omnes qui ingrediuntur ad eam non revertentur,/ nec apprehendent semitas vitæ./
20: Ut ambules in via bona,/ et calles justorum custodias :/
21: qui enim recti sunt habitabunt in terra,/ et simplices permanebunt in ea ;/
22: impii vero de terra perdentur,/ et qui inique agunt auferentur ex ea.]
Chapter: 3
1: [Fili mi, ne obliviscaris legis meæ,/ et præcepta mea cor tuum custodiat :/
2: longitudinem enim dierum, et annos vitæ, et pacem,/ apponent tibi./
3: Misericordia et veritas te non deserant ;/ circumda eas gutturi tuo,/ et describe in tabulis cordis tui :/
4: et invenies gratiam, et disciplinam bonam,/ coram Deo et hominibus./
5: Habe fiduciam in Domino ex toto corde tuo,/ et ne innitaris prudentiæ tuæ./
6: In omnibus viis tuis cogita illum,/ et ipse diriget gressus tuos./
7: Ne sis sapiens apud temetipsum ;/ time Deum, et recede a malo :/
8: sanitas quippe erit umbilico tuo,/ et irrigatio ossium tuorum./
9: Honora Dominum de tua substantia,/ et de primitiis omnium frugum tuarum da ei :/
10: et implebuntur horrea tua saturitate,/ et vino torcularia tua redundabunt.]\
11: [Disciplinam Domini, fili mi, ne abjicias,/ nec deficias cum ab eo corriperis :/
12: quem enim diligit Dominus, corripit,/ et quasi pater in filio complacet sibi./
13: Beatus homo qui invenit sapientiam,/ et qui affluit prudentia./
14: Melior est acquisitio ejus negotiatione argenti,/ et auri primi et purissimi fructus ejus./
15: Pretiosior est cunctis opibus,/ et omnia quæ desiderantur huic non valent comparari./
16: Longitudo dierum in dextera ejus,/ et in sinistra illius divitiæ et gloria./
17: Viæ ejus viæ pulchræ,/ et omnes semitæ illius pacificæ./
18: Lignum vitæ est his qui apprehenderint eam,/ et qui tenuerit eam beatus./
19: Dominus sapientia fundavit terram ;/ stabilivit cælos prudentia./
20: Sapientia illius eruperunt abyssi,/ et nubes rore concrescunt.]\
21: [Fili mi, ne effluant hæc ab oculis tuis./ Custodi legem atque consilium,/
22: et erit vita animæ tuæ,/ et gratia faucibus tuis./
23: Tunc ambulabis fiducialiter in via tua,/ et pes tuus non impinget./
24: Si dormieris, non timebis ;/ quiesces, et suavis erit somnus tuus./
25: Ne paveas repentino terrore,/ et irruentes tibi potentias impiorum./
26: Dominus enim erit in latere tuo,/ et custodiet pedem tuum, ne capiaris.]\
27: [Noli prohibere benefacere eum qui potest :/ si vales, et ipse benefac./
28: Ne dicas amico tuo : Vade, et revertere : cras dabo tibi :/ cum statim possis dare./
29: Ne moliaris amico tuo malum,/ cum ille in te habeat fiduciam./
30: Ne contendas adversus hominem frustra,/ cum ipse tibi nihil mali fecerit./
31: Ne æmuleris hominem injustum,/ nec imiteris vias ejus :/
32: quia abominatio Domini est omnis illusor,/ et cum simplicibus sermocinatio ejus./
33: Egestas a Domino in domo impii ;/ habitacula autem justorum benedicentur./
34: Ipse deludet illusores,/ et mansuetis dabit gratiam./
35: Gloriam sapientes possidebunt ;/ stultorum exaltatio ignominia.]\
Chapter: 4
1: [Audite, filii, disciplinam patris,/ et attendite ut sciatis prudentiam./
2: Donum bonum tribuam vobis :/ legem meam ne derelinquatis./
3: Nam et ego filius fui patris mei,/ tenellus et unigenitus coram matre mea./
4: Et docebat me, atque dicebat :/ Suscipiat verba mea cor tuum ;/ custodi præcepta mea, et vives./
5: Posside sapientiam, posside prudentiam :/ ne obliviscaris, neque declines a verbis oris mei./
6: Ne dimittas eam, et custodiet te :/ dilige eam, et conservabit te./
7: Principium sapientiæ : posside sapientiam,/ et in omni possessione tua acquire prudentiam./
8: Arripe illam, et exaltabit te ;/ glorificaberis ab ea cum eam fueris amplexatus./
9: Dabit capiti tuo augmenta gratiarum,/ et corona inclyta proteget te.]\
10: [Audi, fili mi, et suscipe verba mea,/ ut multiplicentur tibi anni vitæ./
11: Viam sapientiæ monstrabo tibi ;/ ducam te per semitas æquitatis :/
12: quas cum ingressus fueris, non arctabuntur gressus tui,/ et currens non habebis offendiculum./
13: Tene disciplinam, ne dimittas eam ;/ custodi illam, quia ipsa est vita tua./
14: Ne delecteris in semitis impiorum,/ nec tibi placeat malorum via./
15: Fuge ab ea, nec transeas per illam ;/ declina, et desere eam./
16: Non enim dormiunt nisi malefecerint,/ et rapitur somnus ab eis nisi supplantaverint./
17: Comedunt panem impietatis,/ et vinum iniquitatis bibunt./
18: Justorum autem semita quasi lux splendens procedit,/ et crescit usque ad perfectam diem./
19: Via impiorum tenebrosa ;/ nesciunt ubi corruant./
20: Fili mi, ausculta sermones meos,/ et ad eloquia mea inclina aurem tuam./
21: Ne recedant ab oculis tuis :/ custodi ea in medio cordis tui :/
22: vita enim sunt invenientibus ea,/ et universæ carni sanitas./
23: Omni custodia serva cor tuum,/ quia ex ipso vita procedit./
24: Remove a te os pravum,/ et detrahentia labia sint procul a te./
25: Oculi tui recta videant,/ et palpebræ tuæ præcedant gressus tuos./
26: Dirige semitam pedibus tuis,/ et omnes viæ tuæ stabilientur./
27: Ne declines ad dexteram neque ad sinistram ;/ averte pedem tuum a malo :/ vias enim quæ a dextris sunt novit Dominus :/ perversæ vero sunt quæ a sinistris sunt./ Ipse autem rectos faciet cursus tuos,/ itinera autem tua in pace producet.]
Chapter: 5
1: [Fili mi, attende ad sapientiam meam,/ et prudentiæ meæ inclina aurem tuam :/
2: ut custodias cogitationes, et disciplinam labia tua conservent./ Ne attendas fallaciæ mulieris ;/
3: favus enim distillans labia meretricis,/ et nitidius oleo guttur ejus :/
4: novissima autem illius amara quasi absinthium,/ et acuta quasi gladius biceps./
5: Pedes ejus descendunt in mortem,/ et ad inferos gressus illius penetrant./
6: Per semitam vitæ non ambulant ;/ vagi sunt gressus ejus et investigabiles./
7: Nunc ergo fili mi, audi me,/ et ne recedas a verbis oris mei./
8: Longe fac ab ea viam tuam,/ et ne appropinques foribus domus ejus./
9: Ne des alienis honorem tuum,/ et annos tuos crudeli :/
10: ne forte implentur extranei viribus tuis,/ et labores tui sint in domo aliena,/
11: et gemas in novissimis,/ quando consumpseris carnes tuas et corpus tuum,/ et dicas :
12: Cur detestatus sum disciplinam,/ et increpationibus non acquievit cor meum,/
13: nec audivi vocem docentium me,/ et magistris non inclinavi aurem meam ?/
14: pene fui in omni malo,/ in medio ecclesiæ et synagogæ./
15: Bibe aquam de cisterna tua,/ et fluenta putei tui ;/
16: deriventur fontes tui foras,/ et in plateis aquas tuas divide./
17: Habeto eas solus,/ nec sint alieni participes tui./
18: Sit vena tua benedicta,/ et lætare cum muliere adolescentiæ tuæ./
19: Cerva carissima, et gratissimus hinnulus :/ ubera ejus inebrient te in omni tempore ;/ in amore ejus delectare jugiter./
20: Quare seduceris, fili mi, ab aliena,/ et foveris in sinu alterius ?/
21: Respicit Dominus vias hominis,/ et omnes gressus ejus considerat./
22: Iniquitates suas capiunt impium,/ et funibus peccatorum suorum constringitur./
23: Ipse morietur, quia non habuit disciplinam,/ et in multitudine stultitiæ suæ decipietur.]
Chapter: 6
1: [Fili mi, si spoponderis pro amico tuo,/ defixisti apud extraneum manum tuam :/
2: illaqueatus es verbis oris tui,/ et captus propriis sermonibus./
3: Fac ergo quod dico, fili mi, et temetipsum libera,/ quia incidisti in manum proximi tui./ Discurre, festina, suscita amicum tuum./
4: Ne dederis somnum oculis tuis,/ nec dormitent palpebræ tuæ./
5: Eruere quasi damula de manu,/ et quasi avis de manu aucupis.]\
6: [Vade ad formicam, o piger,/ et considera vias ejus, et disce sapientiam./
7: Quæ cum non habeat ducem,/ nec præceptorem, nec principem,/
8: parat in æstate cibum sibi,/ et congregat in messe quod comedat./
9: Usquequo, piger, dormies ?/ quando consurges e somno tuo ?/
10: Paululum dormies, paululum dormitabis,/ paululum conseres manus ut dormias ;/
11: et veniet tibi quasi viator egestas,/ et pauperies quasi vir armatus./ Si vero impiger fueris, veniet ut fons messis tua,/ et egestas longe fugiet a te.]\
12: [Homo apostata, vir inutilis, graditur ore perverso ;/
13: annuit oculis, terit pede, digito loquitur,/
14: pravo corde machinatur malum,/ et omni tempore jurgia seminat./
15: Huic extemplo veniet perditio sua,/ et subito conteretur, nec habebit ultra medicinam.]\
16: [Sex sunt quæ odit Dominus,/ et septimum detestatur anima ejus :/
17: oculos sublimes, linguam mendacem,/ manus effundentes innoxium sanguinem,/
18: cor machinans cogitationes pessimas,/ pedes veloces ad currendum in malum,/
19: proferentem mendacia testem fallacem,/ et eum qui seminat inter fratres discordias.]\
20: [Conserva, fili mi, præcepta patris tui,/ et ne dimittas legem matris tuæ./
21: Liga ea in corde tuo jugiter,/ et circumda gutturi tuo./
22: Cum ambulaveris, gradiantur tecum ;/ cum dormieris, custodiant te :/ et evigilans loquere cum eis./
23: Quia mandatum lucerna est, et lex lux,/ et via vitæ increpatio disciplinæ :/
24: ut custodiant te a muliere mala,/ et a blanda lingua extraneæ./
25: Non concupiscat pulchritudinem ejus cor tuum,/ nec capiaris nutibus illius :/
26: pretium enim scorti vix est unius panis,/ mulier autem viri pretiosam animam capit./
27: Numquid potest homo abscondere ignem in sinu suo,/ ut vestimenta illius non ardeant ?/
28: aut ambulare super prunas,/ ut non comburantur plantæ ejus ?/
29: sic qui ingreditur ad mulierem proximi sui,/ non erit mundus cum tetigerit eam./
30: Non grandis est culpa cum quis furatus fuerit :/ furatur enim ut esurientem impleat animam ;/
31: deprehensus quoque reddet septuplum,/ et omnem substantiam domus suæ tradet./
32: Qui autem adulter est,/ propter cordis inopiam perdet animam suam ;/
33: turpitudinem et ignominiam congregat sibi,/ et opprobrium illius non delebitur :/
34: quia zelus et furor viri/ non parcet in die vindictæ,/
35: nec acquiescet cujusquam precibus,/ nec suscipiet pro redemptione dona plurima.]
Chapter: 7
1: [Fili mi, custodi sermones meos,/ et præcepta mea reconde tibi./ Fili,
2: serva mandata mea, et vives ;/ et legem meam quasi pupillam oculi tui :/
3: liga eam in digitis tuis,/ scribe illam in tabulis cordis tui./
4: Dic sapientiæ : Soror mea es,/ et prudentiam voca amicam tuam :/
5: ut custodiant te a muliere extranea,/ et ab aliena quæ verba sua dulcia facit./
6: De fenestra enim domus meæ/ per cancellos prospexi,/
7: et video parvulos ;/ considero vecordem juvenem,/
8: qui transit per plateam juxta angulum/ et prope viam domus illius graditur :/
9: in obscuro, advesperascente die,/ in noctis tenebris et caligine./
10: Et ecce occurrit illi mulier ornatu meretricio,/ præparata ad capiendas animas :/ garrula et vaga,/
11: quietis impatiens,/ nec valens in domo consistere pedibus suis ;/
12: nunc foris, nunc in plateis,/ nunc juxta angulos insidians./
13: Apprehensumque deosculatur juvenem,/ et procaci vultu blanditur, dicens :/
14: Victimas pro salute vovi ;/ hodie reddidi vota mea :/
15: idcirco egressa sum in occursum tuum,/ desiderans te videre, et reperi./
16: Intexui funibus lectulum meum ;/ stravi tapetibus pictis ex Ægypto :/
17: aspersi cubile meum myrrha,/ et aloë, et cinnamomo./
18: Veni, inebriemur uberibus,/ et fruamur cupitis amplexibus donec illucescat dies./
19: Non est enim vir in domo sua :/ abiit via longissima :/
20: sacculum pecuniæ secum tulit ;/ in die plenæ lunæ reversurus est in domum suam./
21: Irretivit eum multis sermonibus,/ et blanditiis labiorum protraxit illum./
22: Statim eam sequitur quasi bos ductus ad victimam,/ et quasi agnus lasciviens,/ et ignorans quod ad vincula stultus trahatur :/
23: donec transfigat sagitta jecur ejus,/ velut si avis festinet ad laqueum,/ et nescit quod de periculo animæ illius agitur./
24: Nunc ergo, fili mi, audi me,/ et attende verbis oris mei./
25: Ne abstrahatur in viis illius mens tua,/ neque decipiaris semitis ejus ;/
26: multos enim vulneratos dejecit,/ et fortissimi quique interfecti sunt ab ea./
27: Viæ inferi domus ejus,/ penetrantes in interiora mortis.]
Chapter: 8
1: [Numquid non sapientia clamitat,/ et prudentia dat vocem suam ?/
2: In summis excelsisque verticibus supra viam,/ in mediis semitis stans,/
3: juxta portas civitatis,/ in ipsis foribus loquitur, dicens :/
4: O viri, ad vos clamito,/ et vox mea ad filios hominum./
5: Intelligite, parvuli, astutiam,/ et insipientes, animadvertite./
6: Audite, quoniam de rebus magnis locutura sum,/ et aperientur labia mea ut recta prædicent./
7: Veritatem meditabitur guttur meum,/ et labia mea detestabuntur impium./
8: Justi sunt omnes sermones mei :/ non est in eis pravum quid, neque perversum ;/
9: recti sunt intelligentibus,/ et æqui invenientibus scientiam./
10: Accipite disciplinam meam, et non pecuniam ;/ doctrinam magis quam aurum eligite :/
11: melior est enim sapientia cunctis pretiosissimis,/ et omne desiderabile ei non potest comparari.]\
12: [Ego sapientia, habito in consilio,/ et eruditis intersum cogitationibus./
13: Timor Domini odit malum :/ arrogantiam, et superbiam,/ et viam pravam, et os bilingue, detestor./
14: Meum est consilium et æquitas ;/ mea est prudentia, mea est fortitudo./
15: Per me reges regnant,/ et legum conditores justa decernunt ;/
16: per me principes imperant,/ et potentes decernunt justitiam./
17: Ego diligentes me diligo,/ et qui mane vigilant ad me, invenient me./
18: Mecum sunt divitiæ et gloria,/ opes superbæ et justitia./
19: Melior est enim fructus meus auro et lapide pretioso,/ et genimina me argento electo./
20: In viis justitiæ ambulo,/ in medio semitarum judicii :/
21: ut ditem diligentes me,/ et thesauros eorum repleam.]\
22: [Dominus possedit me in initio viarum suarum/ antequam quidquam faceret a principio./
23: Ab æterno ordinata sum,/ et ex antiquis antequam terra fieret./
24: Nondum erant abyssi, et ego jam concepta eram :/ necdum fontes aquarum eruperant,/
25: necdum montes gravi mole constiterant :/ ante colles ego parturiebar./
26: Adhuc terram non fecerat, et flumina,/ et cardines orbis terræ./
27: Quando præparabat cælos, aderam ;/ quando certa lege et gyro vallabat abyssos ;/
28: quando æthera firmabat sursum,/ et librabat fontes aquarum ;/
29: quando circumdabat mari terminum suum,/ et legem ponebat aquis, ne transirent fines suos ;/ quando appendebat fundamenta terræ :/
30: cum eo eram, cuncta componens./ Et delectabar per singulos dies,/ ludens coram eo omni tempore,/
31: ludens in orbe terrarum ;/ et deliciæ meæ esse cum filiis hominum./
32: Nunc ergo, filii, audite me :/ beati qui custodiunt vias meas./
33: Audite disciplinam, et estote sapientes,/ et nolite abjicere eam./
34: Beatus homo qui audit me,/ et qui vigilat ad fores meas quotidie,/ et observat ad postes ostii mei./
35: Qui me invenerit, inveniet vitam,/ et hauriet salutem a Domino./
36: Qui autem in me peccaverit, lædet animam suam ;/ omnes qui me oderunt diligunt mortem.]
Chapter: 9
1: [Sapientia ædificavit sibi domum :/ excidit columnas septem./
2: Immolavit victimas suas, miscuit vinum,/ et proposuit mensam suam./
3: Misit ancillas suas ut vocarent/ ad arcem et ad mœnia civitatis./
4: Si quis est parvulus, veniat ad me./ Et insipientibus locuta est :/
5: Venite, comedite panem meum,/ et bibite vinum quod miscui vobis./
6: Relinquite infantiam, et vivite,/ et ambulate per vias prudentiæ.]\
7: [Qui erudit derisorem, ipse injuriam sibi facit,/ et qui arguit impium, sibi maculam generat./
8: Noli arguere derisorem, ne oderit te :/ argue sapientem, et diliget te./
9: Da sapienti occasionem, et addetur ei sapientia ;/ doce justum, et festinabit accipere./
10: Principium sapientiæ timor Domini,/ et scientia sanctorum prudentia./
11: Per me enim multiplicabuntur dies tui,/ et addentur tibi anni vitæ./
12: Si sapiens fueris, tibimetipsi eris ;/ si autem illusor, solus portabis malum.]\
13: [Mulier stulta et clamosa,/ plenaque illecebris, et nihil omnino sciens,/
14: sedit in foribus domus suæ,/ super sellam in excelso urbis loco,/
15: ut vocaret transeuntes per viam,/ et pergentes itinere suo :/
16: Qui est parvulus declinet ad me./ Et vecordi locuta est :/
17: Aquæ furtivæ dulciores sunt,/ et panis absconditus suavior./
18: Et ignoravit quod ibi sint gigantes,/ et in profundis inferni convivæ ejus.]
Chapter: 10
1: [Filius sapiens lætificat patrem,/ filius vero stultus mœstitia est matris suæ./
2: Nil proderunt thesauri impietatis,/ justitia vero liberabit a morte./
3: Non affliget Dominus fame animam justi,/ et insidias impiorum subvertet./
4: Egestatem operata est manus remissa ;/ manus autem fortium divitias parat./ Qui nititur mendaciis, hic pascit ventos ;/ idem autem ipse sequitur aves volantes./
5: Qui congregat in messe, filius sapiens est ;/ qui autem stertit æstate, filius confusionis./
6: Benedictio Domini super caput justi ;/ os autem impiorum operit iniquitas./
7: Memoria justi cum laudibus,/ et nomen impiorum putrescet./
8: Sapiens corde præcepta suscipit ;/ stultus cæditur labiis./
9: Qui ambulat simpliciter ambulat confidenter ;/ qui autem depravat vias suas manifestus erit./
10: Qui annuit oculo dabit dolorem ;/ et stultus labiis verberabitur.]\
11: [Vena vitæ os justi,/ et os impiorum operit iniquitatem./
12: Odium suscitat rixas,/ et universa delicta operit caritas./
13: In labiis sapientis invenitur sapientia,/ et virga in dorso ejus qui indiget corde./
14: Sapientes abscondunt scientiam ;/ os autem stulti confusioni proximum est./
15: Substantia divitis, urbs fortitudinis ejus ;/ pavor pauperum egestas eorum./
16: Opus justi ad vitam,/ fructus autem impii ad peccatum./
17: Via vitæ custodienti disciplinam ;/ qui autem increpationes relinquit, errat./
18: Abscondunt odium labia mendacia ;/ qui profert contumeliam, insipiens est./
19: In multiloquio non deerit peccatum,/ qui autem moderatur labia sua prudentissimus est./
20: Argentum electum lingua justi ;/ cor autem impiorum pro nihilo./
21: Labia justi erudiunt plurimos ;/ qui autem indocti sunt in cordis egestate morientur.]\
22: [Benedictio Domini divites facit,/ nec sociabitur eis afflictio./
23: Quasi per risum stultus operatur scelus,/ sapientia autem est viro prudentia./
24: Quod timet impius veniet super eum ;/ desiderium suum justus dabitur./
25: Quasi tempestas transiens non erit impius ;/ justus autem quasi fundamentum sempiternum./
26: Sicut acetum dentibus, et fumus oculis,/ sic piger his qui miserunt eum./
27: Timor Domini apponet dies,/ et anni impiorum breviabuntur./
28: Exspectatio justorum lætitia,/ spes autem impiorum peribit./
29: Fortitudo simplicis via Domini,/ et pavor his qui operantur malum./
30: Justus in æternum non commovebitur,/ impii autem non habitabunt super terram./
31: Os justi parturiet sapientiam ;/ lingua pravorum peribit./
32: Labia justi considerant placita,/ et os impiorum perversa.]
Chapter: 11
1: [Statera dolosa abominatio est apud Dominum,/ et pondus æquum voluntas ejus./
2: Ubi fuerit superbia, ibi erit et contumelia ;/ ubi autem est humilitas, ibi et sapientia./
3: Simplicitas justorum diriget eos,/ et supplantatio perversorum vastabit illos./
4: Non proderunt divitiæ in die ultionis ;/ justitia autem liberabit a morte./
5: Justitia simplicis diriget viam ejus,/ et in impietate sua corruet impius./
6: Justitia rectorum liberabit eos,/ et in insidiis suis capientur iniqui./
7: Mortuo homine impio, nulla erit ultra spes,/ et exspectatio sollicitorum peribit./
8: Justus de angustia liberatus est,/ et tradetur impius pro eo.]\
9: [Simulator ore decipit amicum suum ;/ justi autem liberabuntur scientia./
10: In bonis justorum exsultabit civitas,/ et in perditione impiorum erit laudatio./
11: Benedictione justorum exaltabitur civitas,/ et ore impiorum subvertetur./
12: Qui despicit amicum suum indigens corde est ;/ vir autem prudens tacebit./
13: Qui ambulat fraudulenter, revelat arcana ;/ qui autem fidelis est animi, celat amici commissum./
14: Ubi non est gubernator, populus corruet ;/ salus autem, ubi multa consilia./
15: Affligetur malo qui fidem facit pro extraneo ;/ qui autem cavet laqueos securus erit./
16: Mulier gratiosa inveniet gloriam,/ et robusti habebunt divitias.]\
17: [Benefacit animæ suæ vir misericors ;/ qui autem crudelis est, etiam propinquos abjicit./
18: Impius facit opus instabile,/ seminanti autem justitiam merces fidelis./
19: Clementia præparat vitam,/ et sectatio malorum mortem./
20: Abominabile Domino cor pravum,/ et voluntas ejus in iis qui simpliciter ambulant./
21: Manus in manu non erit innocens malus ;/ semen autem justorum salvabitur./
22: Circulus aureus in naribus suis,/ mulier pulchra et fatua./
23: Desiderium justorum omne bonum est ;/ præstolatio impiorum furor./
24: Alii dividunt propria, et ditiores fiunt ;/ alii rapiunt non sua, et semper in egestate sunt./
25: Anima quæ benedicit impinguabitur,/ et qui inebriat, ipse quoque inebriabitur./
26: Qui abscondit frumenta maledicetur in populis ;/ benedictio autem super caput vendentium./
27: Bene consurgit diluculo qui quærit bona ;/ qui autem investigator malorum est, opprimetur ab eis./
28: Qui confidit in divitiis suis corruet :/ justi autem quasi virens folium germinabunt./
29: Qui conturbat domum suam possidebit ventos,/ et qui stultus est serviet sapienti./
30: Fructus justi lignum vitæ,/ et qui suscipit animas sapiens est./
31: Si justus in terra recipit,/ quanto magis impius et peccator !]
Chapter: 12
1: [Qui diligit disciplinam diligit scientiam ;/ qui autem odit increpationes insipiens est./
2: Qui bonus est hauriet gratiam a Domino ;/ qui autem confidit in cogitationibus suis impie agit./
3: Non roborabitur homo ex impietate,/ et radix justorum non commovebitur./
4: Mulier diligens corona est viro suo ;/ et putredo in ossibus ejus, quæ confusione res dignas gerit./
5: Cogitationes justorum judicia,/ et consilia impiorum fraudulenta./
6: Verba impiorum insidiantur sanguini ;/ os justorum liberabit eos./
7: Verte impios, et non erunt ;/ domus autem justorum permanebit./
8: Doctrina sua noscetur vir ;/ qui autem vanus et excors est patebit contemptui./
9: Melior est pauper et sufficiens sibi/ quam gloriosus et indigens pane./
10: Novit justus jumentorum suorum animas ;/ viscera autem impiorum crudelia./
11: Qui operatur terram suam satiabitur panibus ;/ qui autem sectatur otium stultissimus est./ Qui suavis est in vini demorationibus,/ in suis munitionibus relinquit contumeliam./
12: Desiderium impii munimentum est pessimorum ;/ radix autem justorum proficiet.]\
13: [Propter peccata labiorum ruina proximat malo ;/ effugiet autem justus de angustia./
14: De fructu oris sui unusquisque replebitur bonis,/ et juxta opera manuum suarum retribuetur ei./
15: Via stulti recta in oculis ejus ;/ qui autem sapiens est audit consilia./
16: Fatuus statim indicat iram suam ;/ qui autem dissimulat injuriam callidus est./
17: Qui quod novit loquitur, index justitiæ est ;/ qui autem mentitur, testis est fraudulentus./
18: Est qui promittit, et quasi gladio pungitur conscientiæ :/ lingua autem sapientium sanitas est./
19: Labium veritatis firmum erit in perpetuum ;/ qui autem testis est repentinus, concinnat linguam mendacii./
20: Dolus in corde cogitantium mala ;/ qui autem pacis ineunt consilia, sequitur eos gaudium./
21: Non contristabit justum quidquid ei acciderit :/ impii autem replebuntur malo./
22: Abominatio est Domino labia mendacia ;/ qui autem fideliter agunt placent ei./
23: Homo versatus celat scientiam,/ et cor insipientium provocat stultitiam.]\
24: [Manus fortium dominabitur ;/ quæ autem remissa est, tributis serviet./
25: Mœror in corde viri humiliabit illum,/ et sermone bono lætificabitur./
26: Qui negligit damnum propter amicum, justus est ;/ iter autem impiorum decipiet eos./
27: Non inveniet fraudulentus lucrum,/ et substantia hominis erit auri pretium./
28: In semita justitiæ vita ;/ iter autem devium ducit ad mortem.]
Chapter: 13
1: [Filius sapiens doctrina patris ;/ qui autem illusor est non audit cum arguitur./
2: De fructu oris sui homo satiabitur bonis :/ anima autem prævaricatorum iniqua./
3: Qui custodit os suum custodit animam suam ;/ qui autem inconsideratus est ad loquendum, sentiet mala./
4: Vult et non vult piger ;/ anima autem operantium impinguabitur./
5: Verbum mendax justus detestabitur ;/ impius autem confundit, et confundetur./
6: Justitia custodit innocentis viam,/ impietas autem peccatorem supplantat.]\
7: [Est quasi dives, cum nihil habeat,/ et est quasi pauper, cum in multis divitiis sit./
8: Redemptio animæ viri divitiæ suæ ;/ qui autem pauper est, increpationem non sustinet./
9: Lux justorum lætificat :/ lucerna autem impiorum extinguetur./
10: Inter superbos semper jurgia sunt ;/ qui autem agunt omnia cum consilio, reguntur sapientia./
11: Substantia festinata minuetur ;/ quæ autem paulatim colligitur manu, multiplicabitur./
12: Spes quæ differtur affligit animam ;/ lignum vitæ desiderium veniens.]\
13: [Qui detrahit alicui rei, ipse se in futurum obligat ;/ qui autem timet præceptum, in pace versabitur./ Animæ dolosæ errant in peccatis :/ justi autem misericordes sunt, et miserantur./
14: Lex sapientis fons vitæ,/ ut declinet a ruina mortis./
15: Doctrina bona dabit gratiam ;/ in itinere contemptorum vorago./
16: Astutus omnia agit cum consilio ;/ qui autem fatuus est aperit stultitiam./
17: Nuntius impii cadet in malum ;/ legatus autem fidelis, sanitas./
18: Egestas et ignominia ei qui deserit disciplinam ;/ qui autem acquiescit arguenti glorificabitur./
19: Desiderium si compleatur delectat animam ;/ detestantur stulti eos qui fugiunt mala./
20: Qui cum sapientibus graditur sapiens erit ;/ amicus stultorum similis efficietur.]\
21: [Peccatores persequitur malum,/ et justis retribuentur bona./
22: Bonus reliquit hæredes filios et nepotes,/ et custoditur justo substantia peccatoris./
23: Multi cibi in novalibus patrum,/ et aliis congregantur absque judicio./
24: Qui parcit virgæ odit filium suum ;/ qui autem diligit illum instanter erudit./
25: Justus comedit et replet animam suam ;/ venter autem impiorum insaturabilis.]
Chapter: 14
1: [Sapiens mulier ædificat domum suam ;/ insipiens exstructam quoque manibus destruet./
2: Ambulans recto itinere, et timens Deum,/ despicitur ab eo qui infami graditur via./
3: In ore stulti virga superbiæ ;/ labia autem sapientium custodiunt eos./
4: Ubi non sunt boves, præsepe vacuum est ;/ ubi autem plurimæ segetes, ibi manifesta est fortitudo bovis./
5: Testis fidelis non mentitur ;/ profert autem mendacium dolosus testis./
6: Quærit derisor sapientiam, et non invenit ;/ doctrina prudentium facilis./
7: Vade contra virum stultum,/ et nescit labia prudentiæ./
8: Sapientia callidi est intelligere viam suam,/ et imprudentia stultorum errans./
9: Stultus illudet peccatum,/ et inter justos morabitur gratia./
10: Cor quod novit amaritudinem animæ suæ,/ in gaudio ejus non miscebitur extraneus./
11: Domus impiorum delebitur :/ tabernacula vero justorum germinabunt./
12: Est via quæ videtur homini justa,/ novissima autem ejus deducunt ad mortem./
13: Risus dolore miscebitur,/ et extrema gaudii luctus occupat./
14: Viis suis replebitur stultus,/ et super eum erit vir bonus.]\
15: [Innocens credit omni verbo ;/ astutus considerat gressus suos./ Filio doloso nihil erit boni ;/ servo autem sapienti prosperi erunt actus,/ et dirigetur via ejus./
16: Sapiens timet, et declinat a malo ;/ stultus transilit, et confidit./
17: Impatiens operabitur stultitiam,/ et vir versutus odiosus est./
18: Possidebunt parvuli stultitiam,/ et exspectabunt astuti scientiam./
19: Jacebunt mali ante bonos,/ et impii ante portas justorum./
20: Etiam proximo suo pauper odiosus erit :/ amici vero divitum multi./
21: Qui despicit proximum suum peccat ;/ qui autem miseretur pauperis beatus erit./ Qui credit in Domino misericordiam diligit./
22: Errant qui operantur malum ;/ misericordia et veritas præparant bona./
23: In omni opere erit abundantia ;/ ubi autem verba sunt plurima, ibi frequenter egestas./
24: Corona sapientium divitiæ eorum ;/ fatuitas stultorum imprudentia./
25: Liberat animas testis fidelis,/ et profert mendacia versipellis.]\
26: [In timore Domini fiducia fortitudinis,/ et filiis ejus erit spes./
27: Timor Domini fons vitæ,/ ut declinent a ruina mortis./
28: In multitudine populi dignitas regis,/ et in paucitate plebis ignominia principis./
29: Qui patiens est multa gubernatur prudentia ;/ qui autem impatiens est exaltat stultitiam suam./
30: Vita carnium sanitas cordis ;/ putredo ossium invidia./
31: Qui calumniatur egentem exprobrat factori ejus ;/ honorat autem eum qui miseretur pauperis./
32: In malitia sua expelletur impius :/ sperat autem justus in morte sua./
33: In corde prudentis requiescit sapientia,/ et indoctos quosque erudiet./
34: Justitia elevat gentem ;/ miseros autem facit populos peccatum./
35: Acceptus est regi minister intelligens ;/ iracundiam ejus inutilis sustinebit.]
Chapter: 15
1: [Responsio mollis frangit iram ;/ sermo durus suscitat furorem./
2: Lingua sapientium ornat scientiam ;/ os fatuorum ebullit stultitiam./
3: In omni loco, oculi Domini/ contemplantur bonos et malos./
4: Lingua placabilis lignum vitæ ;/ quæ autem immoderata est conteret spiritum./
5: Stultus irridet disciplinam patris sui ;/ qui autem custodit increpationes astutior fiet./ In abundanti justitia virtus maxima est :/ cogitationes autem impiorum eradicabuntur./
6: Domus justi plurima fortitudo,/ et in fructibus impii conturbatio./
7: Labia sapientium disseminabunt scientiam ;/ cor stultorum dissimile erit./
8: Victimæ impiorum abominabiles Domino ;/ vota justorum placabilia./
9: Abominatio est Domino via impii ;/ qui sequitur justitiam diligitur ab eo./
10: Doctrina mala deserenti viam vitæ ;/ qui increpationes odit, morietur./
11: Infernus et perditio coram Domino ;/ quanto magis corda filiorum hominum !/
12: Non amat pestilens eum qui se corripit,/ nec ad sapientes graditur.]\
13: [Cor gaudens exhilarat faciem ;/ in mœrore animi dejicitur spiritus./
14: Cor sapientis quærit doctrinam,/ et os stultorum pascitur imperitia./
15: Omnes dies pauperis, mali ;/ secura mens quasi juge convivium./
16: Melius est parum cum timore Domini,/ quam thesauri magni et insatiabiles./
17: Melius est vocari ad olera cum caritate,/ quam ad vitulum saginatum cum odio./
18: Vir iracundus provocat rixas ;/ qui patiens est mitigat suscitatas./
19: Iter pigrorum quasi sepes spinarum ;/ via justorum absque offendiculo./
20: Filius sapiens lætificat patrem,/ et stultus homo despicit matrem suam./
21: Stultitia gaudium stulto,/ et vir prudens dirigit gressus suos./
22: Dissipantur cogitationes ubi non est consilium ;/ ubi vero sunt plures consiliarii, confirmantur./
23: Lætatur homo in sententia oris sui,/ et sermo opportunus est optimus./
24: Semita vitæ super eruditum,/ ut declinet de inferno novissimo.]\
25: [Domum superborum demolietur Dominus,/ et firmos faciet terminos viduæ./
26: Abominatio Domini cogitationes malæ,/ et purus sermo pulcherrimus firmabitur ab eo./
27: Conturbat domum suam qui sectatur avaritiam ;/ qui autem odit munera, vivet./ Per misericordiam et fidem purgantur peccata :/ per timorem autem Domini declinat omnis a malo./
28: Mens justi meditatur obedientiam ;/ os impiorum redundat malis./
29: Longe est Dominus ab impiis,/ et orationes justorum exaudiet./
30: Lux oculorum lætificat animam ;/ fama bona impinguat ossa./
31: Auris quæ audit increpationes vitæ/ in medio sapientium commorabitur./
32: Qui abjicit disciplinam despicit animam suam ;/ qui autem acquiescit increpationibus possessor est cordis./
33: Timor Domini disciplina sapientiæ,/ et gloriam præcedit humilitas.]
Chapter: 16
1: [Hominis est animam præparare,/ et Domini gubernare linguam./
2: Omnes viæ hominis patent oculis ejus ;/ spirituum ponderator est Dominus./
3: Revela Domino opera tua,/ et dirigentur cogitationes tuæ./
4: Universa propter semetipsum operatus est Dominus ;/ impium quoque ad diem malum./
5: Abominatio Domini est omnis arrogans ;/ etiamsi manus ad manum fuerit, non est innocens./ Initium viæ bonæ facere justitiam ;/ accepta est autem apud Deum magis quam immolare hostias./
6: Misericordia et veritate redimitur iniquitas,/ et in timore Domini declinatur a malo./
7: Cum placuerint Domino viæ hominis,/ inimicos quoque ejus convertet ad pacem./
8: Melius est parum cum justitia/ quam multi fructus cum iniquitate./
9: Cor hominis disponit viam suam,/ sed Domini est dirigere gressus ejus.]\
10: [Divinatio in labiis regis ;/ in judicio non errabit os ejus./
11: Pondus et statera judicia Domini sunt,/ et opera ejus omnes lapides sacculi./
12: Abominabiles regi qui agunt impie,/ quoniam justitia firmatur solium./
13: Voluntas regum labia justa ;/ qui recta loquitur diligetur./
14: Indignatio regis nuntii mortis,/ et vir sapiens placabit eam./
15: In hilaritate vultus regis vita,/ et clementia ejus quasi imber serotinus.]\
16: [Posside sapientiam, quia auro melior est,/ et acquire prudentiam, quia pretiosior est argento./
17: Semita justorum declinat mala ;/ custos animæ suæ servat viam suam./
18: Contritionem præcedit superbia,/ et ante ruinam exaltatur spiritus./
19: Melius est humiliari cum mitibus/ quam dividere spolia cum superbis./
20: Eruditus in verbo reperiet bona,/ et qui sperat in Domino beatus est./
21: Qui sapiens est corde appellabitur prudens,/ et qui dulcis eloquio majora percipiet./
22: Fons vitæ eruditio possidentis ;/ doctrina stultorum fatuitas.]\
23: [Cor sapientis erudiet os ejus,/ et labiis ejus addet gratiam./
24: Favus mellis composita verba ;/ dulcedo animæ sanitas ossium./
25: Est via quæ videtur homini recta,/ et novissima ejus ducunt ad mortem./
26: Anima laborantis laborat sibi,/ quia compulit eum os suum./
27: Vir impius fodit malum,/ et in labiis ejus ignis ardescit./
28: Homo perversus suscitat lites,/ et verbosus separat principes./
29: Vir iniquus lactat amicum suum,/ et ducit eum per viam non bonam./
30: Qui attonitis oculis cogitat prava,/ mordens labia sua perficit malum./
31: Corona dignitatis senectus,/ quæ in viis justitiæ reperietur./
32: Melior est patiens viro forti,/ et qui dominatur animo suo expugnatore urbium./
33: Sortes mittuntur in sinum,/ sed a Domino temperantur.]
Chapter: 17
1: [Melior est buccella sicca cum gaudio/ quam domus plena victimis cum jurgio./
2: Servus sapiens dominabitur filiis stultis,/ et inter fratres hæreditatem dividet./
3: Sicut igne probatur argentum et aurum camino,/ ita corda probat Dominus./
4: Malus obedit linguæ iniquæ,/ et fallax obtemperat labiis mendacibus./
5: Qui despicit pauperem exprobrat factori ejus,/ et qui ruina lætatur alterius non erit impunitus./
6: Corona senum filii filiorum,/ et gloria filiorum patres eorum./
7: Non decent stultum verba composita,/ nec principem labium mentiens./
8: Gemma gratissima exspectatio præstolantis ;/ quocumque se vertit, prudenter intelligit./
9: Qui celat delictum quærit amicitias ;/ qui altero sermone repetit, separat fœderatos./
10: Plus proficit correptio apud prudentem,/ quam centum plagæ apud stultum./
11: Semper jurgia quærit malus :/ angelus autem crudelis mittetur contra eum./
12: Expedit magis ursæ occurrere raptis fœtibus,/ quam fatuo confidenti in stultitia sua./
13: Qui reddit mala pro bonis,/ non recedet malum de domo ejus./
14: Qui dimittit aquam caput est jurgiorum,/ et antequam patiatur contumeliam judicium deserit.]\
15: [Qui justificat impium, et qui condemnat justum,/ abominabilis est uterque apud Deum./
16: Quid prodest stulto habere divitias,/ cum sapientiam emere non possit ?/ Qui altum facit domum suam quærit ruinam,/ et qui evitat discere incidet in mala./
17: Omni tempore diligit qui amicus est,/ et frater in angustiis comprobatur./
18: Stultus homo plaudet manibus,/ cum spoponderit pro amico suo./
19: Qui meditatur discordias diligit rixas,/ et qui exaltat ostium quærit ruinam./
20: Qui perversi cordis est non inveniet bonum,/ et qui vertit linguam incidet in malum./
21: Natus est stultus in ignominiam suam ;/ sed nec pater in fatuo lætabitur./
22: Animus gaudens ætatem floridam facit ;/ spiritus tristis exsiccat ossa./
23: Munera de sinu impius accipit,/ ut pervertat semitas judicii./
24: In facie prudentis lucet sapientia ;/ oculi stultorum in finibus terræ./
25: Ira patris filius stultus,/ et dolor matris quæ genuit eum./
26: Non est bonum damnum inferre justo,/ nec percutere principem qui recta judicat./
27: Qui moderatur sermones suos doctus et prudens est,/ et pretiosi spiritus vir eruditus./
28: Stultus quoque, si tacuerit, sapiens reputabitur,/ et si compresserit labia sua, intelligens.]
Chapter: 18
1: [Occasiones quærit qui vult recedere ab amico :/ omni tempore erit exprobrabilis./
2: Non recipit stultus verba prudentiæ,/ nisi ea dixeris quæ versantur in corde ejus./
3: Impius, cum in profundum venerit peccatorum, contemnit ;/ sed sequitur eum ignominia et opprobrium./
4: Aqua profunda verba ex ore viri,/ et torrens redundans fons sapientiæ./
5: Accipere personam impii non est bonum,/ ut declines a veritate judicii.]\
6: [Labia stulti miscent se rixis,/ et os ejus jurgia provocat./
7: Os stulti contritio ejus,/ et labia ipsius ruina animæ ejus./
8: Verba bilinguis quasi simplicia,/ et ipsa perveniunt usque ad interiora ventris./ Pigrum dejicit timor ;/ animæ autem effeminatorum esurient./
9: Qui mollis et dissolutus est in opere suo/ frater est sua opera dissipantis./
10: Turris fortissima nomen Domini ;/ ad ipsum currit justus, et exaltabitur./
11: Substantia divitis urbs roboris ejus,/ et quasi murus validus circumdans eum./
12: Antequam conteratur, exaltatur cor hominis,/ et antequam glorificetur, humiliatur./
13: Qui prius respondet quam audiat,/ stultum se esse demonstrat, et confusione dignum./
14: Spiritus viri sustentat imbecillitatem suam ;/ spiritum vero ad irascendum facilem quis poterit sustinere ?/
15: Cor prudens possidebit scientiam,/ et auris sapientium quærit doctrinam.]\
16: [Donum hominis dilatat viam ejus,/ et ante principes spatium ei facit./
17: Justus prior est accusator sui :/ venit amicus ejus, et investigabit eum./
18: Contradictiones comprimit sors,/ et inter potentes quoque dijudicat./
19: Frater qui adjuvatur a fratre quasi civitas firma,/ et judicia quasi vectes urbium./
20: De fructu oris viri replebitur venter ejus,/ et genimina labiorum ipsius saturabunt eum./
21: Mors et vita in manu linguæ ;/ qui diligunt eam comedent fructus ejus./
22: Qui invenit mulierem bonam invenit bonum,/ et hauriet jucunditatem a Domino./ Qui expellit mulierem bonam expellit bonum ;/ qui autem tenet adulteram stultus est et impius./
23: Cum obsecrationibus loquetur pauper,/ et dives effabitur rigide./
24: Vir amabilis ad societatem/ magis amicus erit quam frater.]
Chapter: 19
1: [Melior est pauper qui ambulat in simplicitate sua/ quam dives torquens labia sua, et insipiens./
2: Ubi non est scientia animæ, non est bonum,/ et qui festinus est pedibus offendet./
3: Stultitia hominis supplantat gressus ejus,/ et contra Deum fervet animo suo./
4: Divitiæ addunt amicos plurimos ;/ a paupere autem et hi quos habuit separantur./
5: Testis falsus non erit impunitus,/ et qui mendacia loquitur non effugiet./
6: Multi colunt personam potentis,/ et amici sunt dona tribuentis./
7: Fratres hominis pauperis oderunt eum ;/ insuper et amici procul recesserunt ab eo.]\ [Qui tantum verba sectatur nihil habebit ;/
8: qui autem possessor est mentis diligit animam suam,/ et custos prudentiæ inveniet bona./
9: Falsus testis non erit impunitus,/ et qui loquitur mendacia peribit./
10: Non decent stultum deliciæ,/ nec servum dominari principibus./
11: Doctrina viri per patientiam noscitur,/ et gloria ejus est iniqua prætergredi./
12: Sicut fremitus leonis, ita et regis ira,/ et sicut ros super herbam, ita et hilaritas ejus./
13: Dolor patris filius stultus,/ et tecta jugiter perstillantia litigiosa mulier./
14: Domus et divitiæ dantur a parentibus ;/ a Domino autem proprie uxor prudens./
15: Pigredo immittit soporem,/ et anima dissoluta esuriet./
16: Qui custodit mandatum custodit animam suam ;/ qui autem negligit viam suam mortificabitur./
17: Fœneratur Domino qui miseretur pauperis,/ et vicissitudinem suam reddet ei./
18: Erudi filium tuum ; ne desperes :/ ad interfectionem autem ejus ne ponas animam tuam./
19: Qui impatiens est sustinebit damnum,/ et cum rapuerit, aliud apponet./
20: Audi consilium, et suscipe disciplinam,/ ut sis sapiens in novissimis tuis./
21: Multæ cogitationes in corde viri ;/ voluntas autem Domini permanebit./
22: Homo indigens misericors est,/ et melior est pauper quam vir mendax./
23: Timor Domini ad vitam,/ et in plenitudine commorabitur absque visitatione pessima.]\
24: [Abscondit piger manum suam sub ascella,/ nec ad os suum applicat eam./
25: Pestilente flagellato stultus sapientior erit ;/ si autem corripueris sapientem, intelliget disciplinam./
26: Qui affligit patrem, et fugat matrem,/ ignominiosus est et infelix./
27: Non cesses, fili, audire doctrinam,/ nec ignores sermones scientiæ./
28: Testis iniquus deridet judicium,/ et os impiorum devorat iniquitatem./
29: Parata sunt derisoribus judicia,/ et mallei percutientes stultorum corporibus.]
Chapter: 20
1: [Luxuriosa res vinum, et tumultuosa ebrietas :/ quicumque his delectatur non erit sapiens./
2: Sicut rugitus leonis, ita et terror regis :/ qui provocat eum peccat in animam suam./
3: Honor est homini qui separat se a contentionibus ;/ omnes autem stulti miscentur contumeliis./
4: Propter frigus piger arare noluit ;/ mendicabit ergo æstate, et non dabitur illi./
5: Sicut aqua profunda, sic consilium in corde viri ;/ sed homo sapiens exhauriet illud./
6: Multi homines misericordes vocantur ;/ virum autem fidelem quis inveniet ?]\
7: [Justus qui ambulat in simplicitate sua/ beatos post se filios derelinquet./
8: Rex qui sedet in solio judicii/ dissipat omne malum intuitu suo./
9: Quis potest dicere : Mundum est cor meum ;/ purus sum a peccato ?/
10: Pondus et pondus, mensura et mensura :/ utrumque abominabile est apud Deum./
11: Ex studiis suis intelligitur puer,/ si munda et recta sint opera ejus./
12: Aurem audientem, et oculum videntem :/ Dominus fecit utrumque./
13: Noli diligere somnum, ne te egestas opprimat :/ aperi oculos tuos, et saturare panibus./
14: Malum est, malum est, dicit omnis emptor ;/ et cum recesserit, tunc gloriabitur./
15: Est aurum et multitudo gemmarum,/ et vas pretiosum labia scientiæ.]\
16: [Tolle vestimentum ejus qui fidejussor extitit alieni,/ et pro extraneis aufer pignus ab eo./
17: Suavis est homini panis mendacii,/ et postea implebitur os ejus calculo./
18: Cogitationes consiliis roborantur,/ et gubernaculis tractanda sunt bella./
19: Ei qui revelat mysteria, et ambulat fraudulenter,/ et dilatat labia sua, ne commiscearis./
20: Qui maledicit patri suo et matri,/ extinguetur lucerna ejus in mediis tenebris :/
21: hæreditas ad quam festinatur in principio,/ in novissimo benedictione carebit./
22: Ne dicas : Reddam malum :/ exspecta Dominum, et liberabit te./
23: Abominatio est apud Dominum pondus et pondus ;/ statera dolosa non est bona./
24: A Domino diriguntur gressus viri :/ quis autem hominum intelligere potest viam suam ?/
25: Ruina est homini devorare sanctos,/ et post vota retractare.]\
26: [Dissipat impios rex sapiens,/ et incurvat super eos fornicem./
27: Lucerna Domini spiraculum hominis,/ quæ investigat omnia secreta ventris./
28: Misericordia et veritas custodiunt regem,/ et roboratur clementia thronus ejus./
29: Exsultatio juvenum fortitudo eorum,/ et dignitas senum canities./
30: Livor vulneris absterget mala,/ et plagæ in secretioribus ventris.]
Chapter: 21
1: [Sicut divisiones aquarum, ita cor regis in manu Domini :/ quocumque voluerit, inclinabit illud./
2: Omnis via viri recta sibi videtur :/ appendit autem corda Dominus./
3: Facere misericordiam et judicium/ magis placet Domino quam victimæ./
4: Exaltatio oculorum est dilatatio cordis ;/ lucerna impiorum peccatum./
5: Cogitationes robusti semper in abundantia ;/ omnis autem piger semper in egestate est.]\
6: [Qui congregat thesauros lingua mendacii vanus et excors est,/ et impingetur ad laqueos mortis./
7: Rapinæ impiorum detrahent eos,/ quia noluerunt facere judicium./
8: Perversa via viri aliena est ;/ qui autem mundus est, rectum opus ejus./
9: Melius est sedere in angulo domatis,/ quam cum muliere litigiosa, et in domo communi./
10: Anima impii desiderat malum :/ non miserebitur proximo suo./
11: Mulctato pestilente, sapientior erit parvulus,/ et si sectetur sapientem, sumet scientiam./
12: Excogitat justus de domo impii,/ ut detrahat impios a malo.]\
13: [Qui obturat aurem suam ad clamorem pauperis,/ et ipse clamabit, et non exaudietur./
14: Munus absconditum extinguit iras,/ et donum in sinu indignationem maximam./
15: Gaudium justo est facere judicium,/ et pavor operantibus iniquitatem./
16: Vir qui erraverit a via doctrinæ/ in cœtu gigantum commorabitur./
17: Qui diligit epulas in egestate erit ;/ qui amat vinum et pinguia non ditabitur./
18: Pro justo datur impius,/ et pro rectis iniquus./
19: Melius est habitare in terra deserta/ quam cum muliere rixosa et iracunda./
20: Thesaurus desiderabilis, et oleum in habitaculo justi :/ et imprudens homo dissipabit illud./
21: Qui sequitur justitiam et misericordiam/ inveniet vitam, justitiam, et gloriam./
22: Civitatem fortium ascendit sapiens,/ et destruxit robur fiduciæ ejus./
23: Qui custodit os suum et linguam suam/ custodit ab angustiis animam suam./
24: Superbus et arrogans vocatur indoctus,/ qui in ira operatur superbiam./
25: Desideria occidunt pigrum :/ noluerunt enim quidquam manus ejus operari./
26: Tota die concupiscit et desiderat ;/ qui autem justus est, tribuet, et non cessabit./
27: Hostiæ impiorum abominabiles,/ quia offeruntur ex scelere./
28: Testis mendax peribit ;/ vir obediens loquetur victoriam./
29: Vir impius procaciter obfirmat vultum suum ;/ qui autem rectus est corrigit viam suam./
30: Non est sapientia, non est prudentia,/ non est consilium contra Dominum./
31: Equus paratur ad diem belli ;/ Dominus autem salutem tribuit.]
Chapter: 22
1: [Melius est nomen bonum quam divitiæ multæ ;/ super argentum et aurum gratia bona./
2: Dives et pauper obviaverunt sibi :/ utriusque operator est Dominus./
3: Callidus vidit malum, et abscondit se ;/ innocens pertransiit, et afflictus est damno./
4: Finis modestiæ timor Domini,/ divitiæ, et gloria, et vita./
5: Arma et gladii in via perversi ;/ custos autem animæ suæ longe recedit ab eis./
6: Proverbium est : adolescens juxta viam suam ;/ etiam cum senuerit, non recedet ab ea./
7: Dives pauperibus imperat,/ et qui accipit mutuum servus est fœnerantis./
8: Qui seminat iniquitatem metet mala,/ et virga iræ suæ consummabitur./
9: Qui pronus est ad misericordiam benedicetur :/ de panibus enim suis dedit pauperi./ Victoriam et honorem acquiret qui dat munera ;/ animam autem aufert accipientium./
10: Ejice derisorem, et exibit cum eo jurgium,/ cessabuntque causæ et contumeliæ./
11: Qui diligit cordis munditiam,/ propter gratiam labiorum suorum habebit amicum regem./
12: Oculi Domini custodiunt scientiam,/ et supplantantur verba iniqui./
13: Dicit piger : Leo est foris ;/ in medio platearum occidendus sum./
14: Fovea profunda os alienæ :/ cui iratus est Dominus, incidet in eam./
15: Stultitia colligata est in corde pueri,/ et virga disciplinæ fugabit eam./
16: Qui calumniatur pauperem ut augeat divitias suas,/ dabit ipse ditiori, et egebit.]\
17: [Inclina aurem tuam, et audi verba sapientium :/ appone autem cor ad doctrinam meam,/
18: quæ pulchra erit tibi cum servaveris eam in ventre tuo,/ et redundabit in labiis tuis :/
19: ut sit in Domino fiducia tua,/ unde et ostendi eam tibi hodie./
20: Ecce descripsi eam tibi tripliciter,/ in cogitationibus et scientia :/
21: ut ostenderem tibi firmitatem et eloquia veritatis,/ respondere ex his illis qui miserunt te./
22: Non facias violentiam pauperi quia pauper est,/ neque conteras egenum in porta :/
23: quia judicabit Dominus causam ejus,/ et configet eos qui confixerunt animam ejus./
24: Noli esse amicus homini iracundo,/ neque ambules cum viro furioso :/
25: ne forte discas semitas ejus,/ et sumas scandalum animæ tuæ./
26: Noli esse cum his qui defigunt manus suas,/ et qui vades se offerunt pro debitis :/
27: si enim non habes unde restituas,/ quid causæ est ut tollat operimentum de cubili tuo ?/
28: Ne transgrediaris terminos antiquos,/ quos posuerunt patres tui./
29: Vidisti virum velocem in opere suo ?/ coram regibus stabit, nec erit ante ignobiles.]
Chapter: 23
1: [Quando sederis ut comedas cum principe,/ diligenter attende quæ apposita sunt ante faciem tuam./
2: Et statue cultrum in gutture tuo :/ si tamen habes in potestate animam tuam./
3: Ne desideres de cibis ejus,/ in quo est panis mendacii./
4: Noli laborare ut diteris,/ sed prudentiæ tuæ pone modum./
5: Ne erigas oculos tuos ad opes quas non potes habere,/ quia facient sibi pennas quasi aquilæ, et volabunt in cælum./
6: Ne comedas cum homine invido,/ et ne desideres cibos ejus :/
7: quoniam in similitudinem arioli et conjectoris/ æstimat quod ignorat./ Comede et bibe, dicet tibi ;/ et mens ejus non est tecum./
8: Cibos quos comederas evomes,/ et perdes pulchros sermones tuos./
9: In auribus insipientium ne loquaris,/ qui despicient doctrinam eloquii tui./
10: Ne attingas parvulorum terminos,/ et agrum pupillorum ne introëas :/
11: propinquus enim illorum fortis est,/ et ipse judicabit contra te causam illorum.]\
12: [Ingrediatur ad doctrinam cor tuum,/ et aures tuæ ad verba scientiæ./
13: Noli subtrahere a puero disciplinam :/ si enim percusseris eum virga, non morietur./
14: Tu virga percuties eum,/ et animam ejus de inferno liberabis./
15: Fili mi, si sapiens fuerit animus tuus,/ gaudebit tecum cor meum :/
16: et exsultabunt renes mei,/ cum locuta fuerint rectum labia tua./
17: Non æmuletur cor tuum peccatores,/ sed in timore Domini esto tota die :/
18: quia habebis spem in novissimo,/ et præstolatio tua non auferetur./
19: Audi, fili mi, et esto sapiens,/ et dirige in via animum tuum./
20: Noli esse in conviviis potatorum,/ nec in comessationibus eorum qui carnes ad vescendum conferunt :/
21: quia vacantes potibus et dantes symbola consumentur,/ et vestietur pannis dormitatio./
22: Audi patrem tuum, qui genuit te,/ et ne contemnas cum senuerit mater tua./
23: Veritatem eme, et noli vendere sapientiam,/ et doctrinam, et intelligentiam./
24: Exsultat gaudio pater justi ;/ qui sapientem genuit, lætabitur in eo./
25: Gaudeat pater tuus et mater tua,/ et exsultet quæ genuit te./
26: Præbe, fili mi, cor tuum mihi,/ et oculi tui vias meas custodiant./
27: Fovea enim profunda est meretrix,/ et puteus angustus aliena./
28: Insidiatur in via quasi latro,/ et quos incautos viderit, interficiet.]\
29: [Cui væ ? cujus patri væ ?/ cui rixæ ? cui foveæ ?/ cui sine causa vulnera ? cui suffusio oculorum ?/
30: nonne his qui commorantur in vino,/ et student calicibus epotandis ?/
31: Ne intuearis vinum quando flavescit,/ cum splenduerit in vitro color ejus :/ ingreditur blande,/
32: sed in novissimo mordebit ut coluber,/ et sicut regulus venena diffundet./
33: Oculi tui videbunt extraneas,/ et cor tuum loquetur perversa./
34: Et eris sicut dormiens in medio mari,/ et quasi sopitus gubernator, amisso clavo./
35: Et dices : Verberaverunt me, sed non dolui ;/ traxerunt me, et ego non sensi./ Quando evigilabo, et rursus vina reperiam ?]
Chapter: 24
1: [Ne æmuleris viros malos,/ nec desideres esse cum eis :/
2: quia rapinas meditatur mens eorum,/ et fraudes labia eorum loquuntur./
3: Sapientia ædificabitur domus,/ et prudentia roborabitur./
4: In doctrina replebuntur cellaria,/ universa substantia pretiosa et pulcherrima./
5: Vir sapiens fortis est,/ et vir doctus robustus et validus :/
6: quia cum dispositione initur bellum,/ et erit salus ubi multa consilia sunt./
7: Excelsa stulto sapientia ;/ in porta non aperiet os suum./
8: Qui cogitat mala facere stultus vocabitur :/
9: cogitatio stulti peccatum est,/ et abominatio hominum detractor./
10: Si desperaveris lassus in die angustiæ,/ imminuetur fortitudo tua.]\
11: [Erue eos qui ducuntur ad mortem,/ et qui trahuntur ad interitum, liberare ne cesses./
12: Si dixeris : Vires non suppetunt ;/ qui inspector est cordis ipse intelligit :/ et servatorem animæ tuæ nihil fallit,/ reddetque homini juxta opera sua./
13: Comede, fili mi, mel, quia bonum est,/ et favum dulcissimum gutturi tuo./
14: Sic et doctrina sapientiæ animæ tuæ :/ quam cum inveneris, habebis in novissimis spem,/ et spes tua non peribit./
15: Ne insidieris, et quæras impietatem in domo justi,/ neque vastes requiem ejus./
16: Septies enim cadet justus, et resurget :/ impii autem corruent in malum./
17: Cum ceciderit inimicus tuus ne gaudeas,/ et in ruina ejus ne exsultet cor tuum :/
18: ne forte videat Dominus, et displiceat ei,/ et auferat ab eo iram suam./
19: Ne contendas cum pessimis,/ nec æmuleris impios :/
20: quoniam non habent futurorum spem mali,/ et lucerna impiorum extinguetur./
21: Time Dominum, fili mi, et regem,/ et cum detractoribus non commiscearis :/
22: quoniam repente consurget perditio eorum,/ et ruinam utriusque quis novit ?]\
23: Hæc quoque sapientibus. [Cognoscere personam in judicio non est bonum./
24: Qui dicunt impio : Justus es : maledicent eis populi,/ et detestabuntur eos tribus./
25: Qui arguunt eum laudabuntur,/ et super ipsos veniet benedictio./
26: Labia deosculabitur/ qui recta verba respondet./
27: Præpara foris opus tuum,/ et diligenter exerce agrum tuum,/ ut postea ædifices domum tuam./
28: Ne sis testis frustra contra proximum tuum,/ nec lactes quemquam labiis tuis./
29: Ne dicas : Quomodo fecit mihi, sic faciam ei ;/ reddam unicuique secundum opus suum.]\
30: [Per agrum hominis pigri transivi,/ et per vineam viri stulti :/
31: et ecce totum repleverant urticæ,/ et operuerant superficiem ejus spinæ,/ et maceria lapidum destructa erat./
32: Quod cum vidissem, posui in corde meo,/ et exemplo didici disciplinam./
33: Parum, inquam, dormies, modicum dormitabis ;/ pauxillum manus conseres ut quiescas :/
34: et veniet tibi quasi cursor egestas,/ et mendicitas quasi vir armatus.]
Chapter: 25
1: Hæ quoque parabolæ Salomonis, quas transtulerunt viri Ezechiæ regis Juda.
2: [Gloria Dei est celare verbum,/ et gloria regum investigare sermonem./
3: Cælum sursum, et terra deorsum,/ et cor regum inscrutabile./
4: Aufer rubiginem de argento,/ et egredietur vas purissimum./
5: Aufer impietatem de vultu regis,/ et firmabitur justitia thronus ejus./
6: Ne gloriosus appareas coram rege,/ et in loco magnorum ne steteris./
7: Melius est enim ut dicatur tibi : Ascende huc,/ quam ut humilieris coram principe.]\
8: [Quæ viderunt oculi tui ne proferas in jurgio cito,/ ne postea emendare non possis,/ cum dehonestaveris amicum tuum./
9: Causam tuam tracta cum amico tuo,/ et secretum extraneo ne reveles :/
10: ne forte insultet tibi cum audierit,/ et exprobrare non cesset./ Gratia et amicitia liberant :/ quas tibi serva, ne exprobrabilis fias./
11: Mala aurea in lectis argenteis,/ qui loquitur verbum in tempore suo./
12: Inauris aurea, et margaritum fulgens,/ qui arguit sapientem et aurem obedientem./
13: Sicut frigus nivis in die messis,/ ita legatus fidelis ei qui misit eum :/ animam ipsius requiescere facit./
14: Nubes, et ventus, et pluviæ non sequentes,/ vir gloriosus et promissa non complens./
15: Patientia lenietur princeps,/ et lingua mollis confringet duritiam.]\
16: [Mel invenisti : comede quod sufficit tibi,/ ne forte satiatus evomas illud./
17: Subtrahe pedem tuum de domo proximi tui,/ nequando satiatus oderit te./
18: Jaculum, et gladius, et sagitta acuta,/ homo qui loquitur contra proximum suum falsum testimonium./
19: Dens putridus, et pes lassus,/ qui sperat super infideli in die angustiæ,/
20: et amittit pallium in die frigoris./ Acetum in nitro,/ qui cantat carmina cordi pessimo./ Sicut tinea vestimento, et vermis ligno,/ ita tristitia viri nocet cordi./
21: Si esurierit inimicus tuus, ciba illum ;/ si sitierit, da ei aquam bibere :/
22: prunas enim congregabis super caput ejus,/ et Dominus reddet tibi./
23: Ventus aquilo dissipat pluvias,/ et facies tristis linguam detrahentem./
24: Melius est sedere in angulo domatis/ quam cum muliere litigiosa et in domo communi./
25: Aqua frigida animæ sitienti,/ et nuntius bonus de terra longinqua./
26: Fons turbatus pede et vena corrupta,/ justus cadens coram impio./
27: Sicut qui mel multum comedit non est ei bonum,/ sic qui scrutator est majestatis opprimetur a gloria./
28: Sicut urbs patens et absque murorum ambitu,/ ita vir qui non potest in loquendo cohibere spiritum suum.]
Chapter: 26
1: [Quomodo nix in æstate, et pluviæ in messe,/ sic indecens est stulto gloria./
2: Sicut avis ad alia transvolans, et passer quolibet vadens,/ sic maledictum frustra prolatum in quempiam superveniet./
3: Flagellum equo, et camus asino,/ et virga in dorso imprudentium./
4: Ne respondeas stulto juxta stultitiam suam,/ ne efficiaris ei similis./
5: Responde stulto juxta stultitiam suam,/ ne sibi sapiens esse videatur./
6: Claudus pedibus, et iniquitatem bibens,/ qui mittit verba per nuntium stultum./
7: Quomodo pulchras frustra habet claudus tibias,/ sic indecens est in ore stultorum parabola./
8: Sicut qui mittit lapidem in acervum Mercurii,/ ita qui tribuit insipienti honorem./
9: Quomodo si spina nascatur in manu temulenti,/ sic parabola in ore stultorum./
10: Judicium determinat causas,/ et qui imponit stulto silentium iras mitigat./
11: Sicut canis qui revertitur ad vomitum suum,/ sic imprudens qui iterat stultitiam suam./
12: Vidisti hominem sapientem sibi videri ?/ magis illo spem habebit insipiens.]\
13: [Dicit piger : Leo est in via,/ et leæna in itineribus./
14: Sicut ostium vertitur in cardine suo,/ ita piger in lectulo suo./
15: Abscondit piger manum sub ascella sua,/ et laborat si ad os suum eam converterit./
16: Sapientior sibi piger videtur/ septem viris loquentibus sententias.]\
17: [Sicut qui apprehendit auribus canem,/ sic qui transit impatiens et commiscetur rixæ alterius./
18: Sicut noxius est qui mittit sagittas et lanceas in mortem,/
19: ita vir fraudulenter nocet amico suo,/ et cum fuerit deprehensus dicit : Ludens feci./
20: Cum defecerint ligna extinguetur ignis,/ et susurrone subtracto, jurgia conquiescent./
21: Sicut carbones ad prunas, et ligna ad ignem,/ sic homo iracundus suscitat rixas./
22: Verba susurronis quasi simplicia,/ et ipsa perveniunt ad intima ventris./
23: Quomodo si argento sordido ornare velis vas fictile,/ sic labia tumentia cum pessimo corde sociata./
24: Labiis suis intelligitur inimicus,/ cum in corde tractaverit dolos./
25: Quando submiserit vocem suam, ne credideris ei,/ quoniam septem nequitiæ sunt in corde illius./
26: Qui operit odium fraudulenter,/ revelabitur malitia ejus in consilio./
27: Qui fodit foveam incidet in eam,/ et qui volvit lapidem revertetur ad eum./
28: Lingua fallax non amat veritatem,/ et os lubricum operatur ruinas.]
Chapter: 27
1: [Ne glorieris in crastinum,/ ignorans quid superventura pariat dies./
2: Laudet te alienus, et non os tuum ;/ extraneus, et non labia tua./
3: Grave est saxum, et onerosa arena,/ sed ira stulti utroque gravior./
4: Ira non habet misericordiam nec erumpens furor,/ et impetum concitati ferre quis poterit ?/
5: Melior est manifesta correptio/ quam amor absconditus./
6: Meliora sunt vulnera diligentis/ quam fraudulenta oscula odientis./
7: Anima saturata calcabit favum,/ et anima esuriens etiam amarum pro dulci sumet./
8: Sicut avis transmigrans de nido suo,/ sic vir qui derelinquit locum suum./
9: Unguento et variis odoribus delectatur cor,/ et bonis amici consiliis anima dulcoratur.]\
10: [Amicum tuum et amicum patris tui ne dimiseris,/ et domum fratris tui ne ingrediaris in die afflictionis tuæ./ Melior est vicinus juxta/ quam frater procul./
11: Stude sapientiæ, fili mi, et lætifica cor meum,/ ut possis exprobranti respondere sermonem./
12: Astutus videns malum, absconditus est :/ parvuli transeuntes sustinuerunt dispendia./
13: Tolle vestimentum ejus qui spopondit pro extraneo,/ et pro alienis aufer ei pignus./
14: Qui benedicit proximo suo voce grandi,/ de nocte consurgens maledicenti similis erit./
15: Tecta perstillantia in die frigoris/ et litigiosa mulier comparantur./
16: Qui retinet eam quasi qui ventum teneat,/ et oleum dexteræ suæ vocabit./
17: Ferrum ferro exacuitur,/ et homo exacuit faciem amici sui./
18: Qui servat ficum comedet fructus ejus,/ et qui custos est domini sui glorificabitur./
19: Quomodo in aquis resplendent vultus prospicientium,/ sic corda hominum manifesta sunt prudentibus./
20: Infernus et perditio numquam implentur :/ similiter et oculi hominum insatiabiles./
21: Quomodo probatur in conflatorio argentum et in fornace aurum,/ sic probatur homo ore laudantis./ Cor iniqui inquirit mala,/ cor autem rectum inquirit scientiam./
22: Si contuderis stultum in pila/ quasi ptisanas feriente desuper pilo,/ non auferetur ab eo stultitia ejus.]\
23: [Diligenter agnosce vultum pecoris tui,/ tuosque greges considera :/
24: non enim habebis jugiter potestatem,/ sed corona tribuetur in generationem et generationem./
25: Aperta sunt prata, et apparuerunt herbæ virentes,/ et collecta sunt fœna de montibus./
26: Agni ad vestimentum tuum,/ et hædi ad agri pretium./
27: Sufficiat tibi lac caprarum in cibos tuos,/ et in necessaria domus tuæ, et ad victum ancillis tuis.]
Chapter: 28
1: [Fugit impius nemine persequente ;/ justus autem, quasi leo confidens, absque terrore erit./
2: Propter peccata terræ multi principes ejus ;/ et propter hominis sapientiam, et horum scientiam quæ dicuntur,/ vita ducis longior erit./
3: Vir pauper calumnians pauperes/ similis est imbri vehementi in quo paratur fames.]\
4: [Qui derelinquunt legem laudant impium ;/ qui custodiunt, succenduntur contra eum./
5: Viri mali non cogitant judicium ;/ qui autem inquirunt Dominum animadvertunt omnia./
6: Melior est pauper ambulans in simplicitate sua/ quam dives in pravis itineribus./
7: Qui custodit legem filius sapiens est ;/ qui autem comessatores pascit confundit patrem suum./
8: Qui coacervat divitias usuris et fœnore,/ liberali in pauperes congregat eas./
9: Qui declinat aures suas ne audiat legem,/ oratio ejus erit execrabilis./
10: Qui decipit justos in via mala, in interitu suo corruet,/ et simplices possidebunt bona ejus./
11: Sapiens sibi videtur vir dives ;/ pauper autem prudens scrutabitur eum./
12: In exsultatione justorum multa gloria est ;/ regnantibus impiis, ruinæ hominum./
13: Qui abscondit scelera sua non dirigetur ;/ qui autem confessus fuerit et reliquerit ea, misericordiam consequetur./
14: Beatus homo qui semper est pavidus ;/ qui vero mentis est duræ corruet in malum./
15: Leo rugiens et ursus esuriens,/ princeps impius super populum pauperem./
16: Dux indigens prudentia multos opprimet per calumniam ;/ qui autem odit avaritiam, longi fient dies ejus./
17: Hominem qui calumniatur animæ sanguinem,/ si usque ad lacum fugerit, nemo sustinet./
18: Qui ambulat simpliciter salvus erit ;/ qui perversis graditur viis concidet semel./
19: Qui operatur terram suam satiabitur panibus ;/ qui autem sectatur otium replebitur egestate.]\
20: [Vir fidelis multum laudabitur ;/ qui autem festinat ditari non erit innocens./
21: Qui cognoscit in judicio faciem non bene facit ;/ iste et pro buccella panis deserit veritatem./
22: Vir qui festinat ditari, et aliis invidet,/ ignorat quod egestas superveniet ei./
23: Qui corripit hominem gratiam postea inveniet apud eum,/ magis quam ille qui per linguæ blandimenta decipit./
24: Qui subtrahit aliquid a patre suo et a matre,/ et dicit hoc non esse peccatum,/ particeps homicidæ est./
25: Qui se jactat et dilatat, jurgia concitat ;/ qui vero sperat in Domino sanabitur./
26: Qui confidit in corde suo stultus est ;/ qui autem graditur sapienter, ipse salvabitur./
27: Qui dat pauperi non indigebit ;/ qui despicit deprecantem sustinebit penuriam./
28: Cum surrexerint impii, abscondentur homines ;/ cum illi perierint, multiplicabuntur justi.]
Chapter: 29
1: [Viro qui corripientem dura cervice contemnit,/ repentinus ei superveniet interitus,/ et eum sanitas non sequetur./
2: In multiplicatione justorum lætabitur vulgus ;/ cum impii sumpserint principatum, gemet populus./
3: Vir qui amat sapientiam lætificat patrem suum ;/ qui autem nutrit scorta perdet substantiam./
4: Rex justus erigit terram ;/ vir avarus destruet eam./
5: Homo qui blandis fictisque sermonibus loquitur amico suo/ rete expandit gressibus ejus./
6: Peccantem virum iniquum involvet laqueus,/ et justus laudabit atque gaudebit./
7: Novit justus causam pauperum ;/ impius ignorat scientiam./
8: Homines pestilentes dissipant civitatem ;/ sapientes vero avertunt furorem./
9: Vir sapiens si cum stulto contenderit,/ sive irascatur, sive rideat, non inveniet requiem./
10: Viri sanguinum oderunt simplicem ;/ justi autem quærunt animam ejus./
11: Totum spiritum suum profert stultus ;/ sapiens differt, et reservat in posterum./
12: Princeps qui libenter audit verba mendacii,/ omnes ministros habet impios./
13: Pauper et creditor obviaverunt sibi :/ utriusque illuminator est Dominus./
14: Rex qui judicat in veritate pauperes,/ thronus ejus in æternum firmabitur.]\
15: [Virga atque correptio tribuit sapientiam ;/ puer autem qui dimittitur voluntati suæ confundit matrem suam./
16: In multiplicatione impiorum multiplicabuntur scelera,/ et justi ruinas eorum videbunt./
17: Erudi filium tuum, et refrigerabit te,/ et dabit delicias animæ tuæ./
18: Cum prophetia defecerit, dissipabitur populus ;/ qui vero custodit legem beatus est./
19: Servus verbis non potest erudiri,/ quia quod dicis intelligit, et respondere contemnit./
20: Vidisti hominem velocem ad loquendum ?/ stultitia magis speranda est quam illius correptio./
21: Qui delicate a pueritia nutrit servum suum/ postea sentiet eum contumacem.]\
22: [Vir iracundus provocat rixas,/ et qui ad indignandum facilis est erit ad peccandum proclivior./
23: Superbum sequitur humilitas,/ et humilem spiritu suscipiet gloria./
24: Qui cum fure participat odit animam suam ;/ adjurantem audit, et non indicat./
25: Qui timet hominem cito corruet ;/ qui sperat in Domino sublevabitur./
26: Multi requirunt faciem principis,/ et judicium a Domino egreditur singulorum./
27: Abominantur justi virum impium,/ et abominantur impii eos qui in recta sunt via./ Verbum custodiens filius/ extra perditionem erit.]
Chapter: 30
1: Verba Congregantis, filii Vomentis. Visio quam locutus est vir cum quo est Deus, et qui Deo secum morante confortatus, ait :
2: [Stultissimus sum virorum,/ et sapientia hominum non est mecum./
3: Non didici sapientiam,/ et non novi scientiam sanctorum./
4: Quis ascendit in cælum, atque descendit ?/ quis continuit spiritum in manibus suis ?/ quis colligavit aquas quasi in vestimento ?/ quis suscitavit omnes terminos terræ ?/ quod nomen est ejus, et quod nomen filii ejus, si nosti ?/
5: Omnis sermo Dei ignitus :/ clypeus est sperantibus in se./
6: Ne addas quidquam verbis illius,/ et arguaris, inveniarisque mendax./
7: Duo rogavi te :/ ne deneges mihi antequam moriar :/
8: vanitatem et verba mendacia longe fac a me ;/ mendicitatem et divitias ne dederis mihi :/ tribue tantum victui meo necessaria,/
9: ne forte satiatus illiciar ad negandum,/ et dicam : Quis est Dominus ?/ aut egestate compulsus, furer,/ et perjurem nomen Dei mei./
10: Ne accuses servum ad dominum suum,/ ne forte maledicat tibi, et corruas.]\
11: [Generatio quæ patri suo maledicit,/ et quæ matri suæ non benedicit ;/
12: generatio quæ sibi munda videtur,/ et tamen non est lota a sordibus suis ;/
13: generatio cujus excelsi sunt oculi,/ et palpebræ ejus in alta surrectæ ;/
14: generatio quæ pro dentibus gladios habet,/ et commandit molaribus suis,/ ut comedat inopes de terra,/ et pauperes ex hominibus./
15: Sanguisugæ duæ sunt filiæ,/ dicentes : Affer, affer./ Tria sunt insaturabilia,/ et quartum quod numquam dicit : Sufficit./
16: Infernus, et os vulvæ,/ et terra quæ non satiatur aqua :/ ignis vero numquam dicit : Sufficit./
17: Oculum qui subsannat patrem,/ et qui despicit partum matris suæ,/ effodiant eum corvi de torrentibus,/ et comedant eum filii aquilæ !]\
18: [Tria sunt difficilia mihi,/ et quartum penitus ignoro :/
19: viam aquilæ in cælo,/ viam colubri super petram,/ viam navis in medio mari,/ et viam viri in adolescentia./
20: Talis est et via mulieris adulteræ,/ quæ comedit, et tergens os suum/ dicit : Non sum operata malum./
21: Per tria movetur terra,/ et quartum non potest sustinere :/
22: per servum, cum regnaverit ;/ per stultum, cum saturatus fuerit cibo ;/
23: per odiosam mulierem, cum in matrimonio fuerit assumpta ;/ et per ancillam, cum fuerit hæres dominæ suæ.]\
24: [Quatuor sunt minima terræ,/ et ipsa sunt sapientiora sapientibus :/
25: formicæ, populus infirmus,/ qui præparat in messe cibum sibi ;/
26: lepusculus, plebs invalida,/ qui collocat in petra cubile suum ;/
27: regem locusta non habet,/ et egreditur universa per turmas suas ;/
28: stellio manibus nititur,/ et moratur in ædibus regis./
29: Tria sunt quæ bene gradiuntur,/ et quartum quod incedit feliciter :/
30: leo, fortissimus bestiarum,/ ad nullius pavebit occursum ;/
31: gallus succinctus lumbos ;/ et aries ; nec est rex, qui resistat ei./
32: Est qui stultus apparuit postquam elevatus est in sublime ;/ si enim intellexisset, ori suo imposuisset manum./
33: Qui autem fortiter premit ubera ad eliciendum lac exprimit butyrum ;/ et qui vehementer emungit elicit sanguinem ;/ et qui provocat iras producit discordias.]
Chapter: 31
1: Verba Lamuelis regis. Visio qua erudivit eum mater sua.
2: [Quid, dilecte mi ? quid, dilecte uteri mei ?/ quid, dilecte votorum meorum ?/
3: Ne dederis mulieribus substantiam tuam,/ et divitias tuas ad delendos reges./
4: Noli regibus, o Lamuel, noli regibus dare vinum,/ quia nullum secretum est ubi regnat ebrietas ;/
5: et ne forte bibant, et obliviscantur judiciorum,/ et mutent causam filiorum pauperis./
6: Date siceram mœrentibus,/ et vinum his qui amaro sunt animo./
7: Bibant, et obliviscantur egestatis suæ,/ et doloris sui non recordentur amplius./
8: Aperi os tuum muto,/ et causis omnium filiorum qui pertranseunt./
9: Aperi os tuum, decerne quod justum est,/ et judica inopem et pauperem.]\
10: [Mulierem fortem quis inveniet ?/ procul et de ultimis finibus pretium ejus./
11: Confidit in ea cor viri sui,/ et spoliis non indigebit./
12: Reddet ei bonum, et non malum,/ omnibus diebus vitæ suæ./
13: Quæsivit lanam et linum,/ et operata est consilia manuum suarum./
14: Facta est quasi navis institoris,/ de longe portans panem suum./
15: Et de nocte surrexit,/ deditque prædam domesticis suis,/ et cibaria ancillis suis./
16: Consideravit agrum, et emit eum ;/ de fructu manuum suarum plantavit vineam./
17: Accinxit fortitudine lumbos suos,/ et roboravit brachium suum./
18: Gustavit, et vidit quia bona est negotiatio ejus ;/ non extinguetur in nocte lucerna ejus./
19: Manum suam misit ad fortia,/ et digiti ejus apprehenderunt fusum./
20: Manum suam aperuit inopi,/ et palmas suas extendit ad pauperem./
21: Non timebit domui suæ a frigoribus nivis ;/ omnes enim domestici ejus vestiti sunt duplicibus./
22: Stragulatam vestem fecit sibi ;/ byssus et purpura indumentum ejus./
23: Nobilis in portis vir ejus,/ quando sederit cum senatoribus terræ./
24: Sindonem fecit, et vendidit,/ et cingulum tradidit Chananæo./
25: Fortitudo et decor indumentum ejus,/ et ridebit in die novissimo./
26: Os suum aperuit sapientiæ,/ et lex clementiæ in lingua ejus./
27: Consideravit semitas domus suæ,/ et panem otiosa non comedit./
28: Surrexerunt filii ejus, et beatissimam prædicaverunt ;/ vir ejus, et laudavit eam./
29: Multæ filiæ congregaverunt divitias ;/ tu supergressa es universas./
30: Fallax gratia, et vana est pulchritudo :/ mulier timens Dominum, ipsa laudabitur./
31: Date ei de fructu manuum suarum,/ et laudent eam in portis opera ejus.]